W trakcie zajęć prowadzonych zgodnie z modelem 5E uczniowie nie tylko angażują się w czytanie, słuchanie, obserwowanie poczynań nauczyciela i wykonywanie ćwiczeń pod dyktando nauczyciela, lecz także wykorzystują w procesie uczenia się znaną im już wiedzę i nabyte umiejętności, uczestniczą w doświadczeniach oraz prowadzą własne badania, aby uzyskać wyjaśnienia dotyczące opracowywanego problemu. Czym zatem jest model 5E i jak go stosować?
To sposób organizacji lekcji promujący aktywne uczenie się, w ramach którego uczniowie współpracują w zespołach nad rozwiązywaniem problemu i weryfikacją własnych pomysłów poprzez obserwowanie, dociekanie, analizowanie, stawianie hipotez i ich weryfikowanie oraz wyciąganie wniosków. Opiera się on na konstruktywistycznej teorii uczenia się, w myśl której uczniowie rozwijają swoją wiedzę i umiejętności na podstawie doświadczeń i eksperymentowania. W trakcie zajęć prowadzonych zgodnie z modelem 5E uczniowie nie tylko angażują się w czytanie, słuchanie, obserwowanie poczynań nauczyciela i wykonywanie ćwiczeń pod dyktando nauczyciela, lecz także wykorzystują w procesie uczenia się znaną im już wiedzę i nabyte umiejętności, uczestniczą w doświadczeniach oraz prowadzą własne badania, aby uzyskać wyjaśnienia dotyczące opracowywanego problemu. Uczą się zadawać pytania, obserwować, modelować, analizować, wyjaśniać, wyciągać wnioski, uogólniać, argumentować oraz rozmawiać o własnych pomysłach i efektach ich realizacji. Uczniowie muszą ze sobą współpracować, aby rozwiązywać postawiony przed nimi problem. Doskonalą przy tym umiejętność planowania badań i realizacji zaplanowanych działań. Takie podejście jest pożądane do prowadzenia efektywnego procesu nauczania i uczenia się przedmiotów ścisłych.
POLECAMY
Pięć etapów modelu 5E
Nauczanie i uczenie się według modelu 5E przebiega w pięciu etapach (ryc. 1). Każdy z etapów tego modelu realizuje inny cel i w każdym z nich inne zadania stoją przed nauczycielem i uczniami.

ETAP 1: Celem etapu Engagement (Zaangażowanie) jest rozbudzenie zainteresowania uczniów oraz ustalenie poziomu ich wiedzy na dany temat, potrzebnej do rozwiązania problemu. Uczniowie skupiają się na problemie i dyskutują na jego temat. Pojawiają się pierwsze pomysły na jego rozwiązanie lub wykonanie eksperymentu. Ten etap jest wstępem do całej lekcji. Nie powinien być trudny, ale powinien być ciekawy, aby zainteresować uczniów lekcją. Problem, jaki nauczyciel postawi przed uczniami, nie może być dla nich ani za łatwy, ani za trudny. Musi być dostosowany do ich wieku, posiadanej wiedzy oraz możliwości rozwojowych. Czasami dorosłym wydaje się, że problem jest banalny, ale dla uczniów może to być nie lada wyzwanie. Każde wprowadzane na lekcji matematyki nowe zagadnienie jest dla nich takim wyzwaniem. Dobrze byłoby sprawić, aby uczniowie sami odkrywali reguły i twierdzenia. Przyniesie im to wiele satysfakcji. A ponadto jeśli sami coś odkryją lub uzasadnią, to zostanie im to w pamięci na dłużej, niż gdyby nauczyciel przekazał im tę samą wiedzę nawet w najbardziej atrakcyjny wizualnie sposób.
ETAP 2: W etapie Exploration (Badanie) uczniowie, po dokładnym zapoznaniu się z problemem, współpracują ze sobą, próbując go rozwiązać i opisać własnymi słowami. Zanim przystąpią do czynności, które mają ich doprowadzić do rozwiązania problemu, będą zmuszeni do analizy posiadanych danych i poszukiwania dodatkowych informacji, które pomogą im zmierzyć się z postawionym przed nimi zadaniem. Potem mogą przystąpić do eksperymentowania lub wykonywania innych praktycznych czynności, aby sprawdzić własne pomysły (hipotezy). Na tym etapie ważne jest, aby uczniowie sami odkryli rozwiązanie postawionego przed nimi problemu i potrafili go wyjaśnić własnymi słowami, niekoniecznie z użyciem języka formalnego. Ważne jest przede wszystkim zrozumienie. Jest to zatem etap, na którym uczniowie uczą się w praktyczny sposób. Poprzez działania lub inne interakcje z materiałem rozwijają swoją wiedzę i umiejętności, a jednocześnie samodzielne lub we współpracy dokonane odkrycie przynosi im satysfakcję. Uczeń nabywa pewności siebie i przekonuje się, że jest w stanie sam lub z pomocą kolegów rozwiązać problem. Jest to również etap, w którym można ich zobowiązać do przestrzegania naukowej metody rozwiązywania problemów, opartej na stawianiu i weryfikowaniu hipotez. Aby uczniowie nauczyli się robić to prawidłowo, konieczne jest wcześniejsze zapoznanie ich z metodologią eksperymentu badawczego (ryc. 2). Definiowanie problemu badawczego, przebieg jego opracowywania i samo rozwiązanie zakończone wnioskiem końcowym jest ważnym elementem procesu nauczania i uczenia się przedmiotów matematyczno-przyrodniczych.

ETAP 3: Explanation (Wyjaśnianie) to etap, który składa się z dwóch części. W pierwszej części uczniowie prezentują efekty swojej pracy. Przedstawiają wyniki, jakie otrzymali, wnioski z prowadzonej pracy badawczej oraz swoje interpretacje postawionego przed nimi problemu. Nadal mogą posługiwać się językiem nieformalnym. Ta część pozwala nauczycielowi poznać, na jakim etapie zrozumienia tematu są uczniowie. Nauczyciel może prosić uczniów o dodatkowe wyjaśnienia poprzez zadawanie pytań otwartych. Uczniowie mogą dyskutować ze sobą i z nauczycielem. Mogą porównywać swoje pomysły rozwiązania problemu z pomysłami innych uczniów. W drugiej części etapu uaktywnia się nauczyciel. Wyjaśnia uczniom niezrozumiałe pojęcia i uzupełnia ich wiedzę oraz wprowadza formalny język.
ETAP 4: Etap Elaboration (Opracowywanie i Rozszerzenie) skupia się na utrwaleniu w sytuacjach typowych tego, czego uczniowie się nauczyli, na zastosowaniu nabytej wiedzy w nowych sytuacjach oraz na jej rozszerzeniu i zgłębieniu. Na tym etapie ważne jest, aby uczniowie nauczyli się wykorzystywać zdobytą wiedzę.
ETAP 5: Ostatni etap Evaluation (Ocenianie) to dla ucznia etap refleksji nad własną nauką, zdobytymi umiejętnościami i zrozumieniem opracowywanego zagadnienia. Natomiast dla nauczyciela to etap dokonania formalnej lub nieformalnej oceny wiedzy i umiejętności uczniów oraz przekazywania im informacji zwrotnej o efektach ich pracy.
Jakie działania podejmuje nauczyciela jakie uczeń?
Pracując z uczniami zgodnie z modelem lekcji 5E, ciężar uczenia się zostaje przeniesiony z nauczyciela na uczniów. Uczniowie są badaczami i odkrywcami, zaś nauczyciel stwarza im odpowiednie warunki do eksperymentowania i uczenia się w praktyce. W różnych etapach modelu nauczyciel pełni różne funkcje. Nie jest już osobą decyzyjną, lecz jest inicjatorem, trenerem, pomocnikiem, konsultantem, moderatorem i ewaluatorem. Tabela 1 prezentuje działania, jakie podejmują nauczyciel i uczniowie w poszczególnych etapach lekcji.
Tabela 1. Działania podejmowane przez nauczyciela i uczniów
Etap modelu 5E |
Działania nauczyciela |
Działania uczniów |
|
|
|
Engagement (Zaangażowanie) |
|
|
Exploration (Badanie) |
|
|
Explanation (Wyjaśnianie) |
W pierwszej części:
W drugiej części:
|
W pierwszej części:
W drugiej części:
|
Elaboration (Opracowanie i Rozszerzenie) |
|
|
Evaluation (Ocena) |
|
|
W nauczaniu zgodnie z modelem 5E zmotywowanie i zaciekawienie uczniów sprzyja skupieniu ich uwagi na problemie. Natomiast ich zaangażowanie w poszukiwaniu rozwiązania problemu rozwija umiejętności samodzielnego uczenia się. Sprzyja to nabywaniu przez uczniów wielu umiejętności, które powinny być rozwijane na lekcjach matematyki, w szczególności tych najcenniejszych, takich jak: nabywanie przez uczniów umiejętności analizowania, stawiania i weryfikowania hipotez, umiejętność uogólniania, wnioskowania i argumentowania oraz umiejętność prezentowania własnych pomysłów (tabela 2). Ważne jest również to, że pracując w taki sposób, uczniowie rozwijają swoją kreatywność i krytyczne myślenie. Uczą się uczyć i rozwijają samodzielność w zdobywaniu wiedzy.