Praca nad motywacją z wykorzystaniem narzędzi dostępnych w chmurze

Chciałbyś dowiedzieć się więcej? Koniecznie przeczytaj artykuł: Akcja aktywacja, czyli za pomocą jakich metod aktywizować uczniów na lekcji matematyki?

Praca nad motywacją ucznia do pracy to wyzwanie nauczyciela. Nie jest to rzecz nowa, to cel naszej pracy od dawna. Nauczanie zdalne mocno utrudniło tę kwestię. Zawsze pracowaliśmy nad tym, aby ucznia zachęcić do pracy i nauki. Obowiązkowa praca domowa, którą uczeń przepisuje od kolegi czy koleżanki, aby nie otrzymać minusa czy jedynki, z pewnością nie jest motywująca. W poprzednich swoich artykułach pisałem o systemie LIKE, który z powodzeniem wprowadziłem, aby zmotywować uczniów do pracy w domu bez zadawania pracy domowej z dnia na dzień. Wtedy wykorzystywałem na lekcji pieczątki.
 

Nauczanie zdalne odebrało mi możliwość fizycznego przydzielania uczniom pieczątek, ale zmotywowało do stworzenia prostego systemu online do nagradzania uczniów. Taki system stworzyłem w Excelu w chmurze, na dysku One Drive (tab. 1). Poniżej kod do pliku.
 

Pliku nie można edytować, ale każdy z Czytelników może go pobrać i wykorzystać na własne potrzeby na swoim wirtualnym dysku. 
System bardzo się sprawdza, zwłaszcza że każdy widzi postępy swoje i innych – często to napędza do dodatkowej pracy. System oceniania aktywności spodobał się też rodzicom, którzy za pomocą otrzymanych ode mnie linków mogą na bieżąco widzieć aktywność swoich pociech. Nie ma też możliwości zagubienia karty aktywności, która istniała w przypadku systemu LIKE. Przez to, że praca domowa nie jest obowiązkowa i nie ma określonej daty wykonania, prace uczniów wpływają w różnym terminie i nie ma problemów z bieżącym ich sprawdzaniem. Jak widać na zdjęciu przykładowej mojej tabeli aktywności, z pracą bywa różnie, ale nie ma osoby, która nie robi nic – każdy chce mieć zdobyte punkty, które stają się niezwykle cenne przy oddawaniu sprawdzianu czy podczas wykonywania rocznego Maratonu Zadaniowego, o którym będę pisał w dalszej części artykułu. Oprócz punktów, które uczniowie zdobywają za prace domowe i aktywność na lekcji, tabela powiększona jest o miejsce na kupony – kupon sprawdzian i kupon semestralny. Są to nagrody dodatkowe, które uczniowie zdobywają za dodatkowe aktywności związane z przedmiotem – udział w konkursach przedmiotowych, sukcesy w olimpiadach czy aktywność w innych wydarzeniach, organizowanych przez nauczycieli matematyki: Dniach Liczby Pi czy piknikach szkolnych. Pozwala mi to na pozyskanie młodzieży do pracy i angażowania się w różne wydarzenia szkolne.
Podobnie aktywuję do pracy młodzież, która przygotowuje się do konkursów przedmiotowych. Dla nich przygotowałem dodatkową tabelkę, gdzie rywalizują międzyoddziałowo. 
 

Jak widać, aktywność dodatkowa zmotywowała zarówno młodszych, jak i starszych uczniów. Zadania, które uczniowie mieli do rozwiązania, zamieściłem w folderze na Dysku Google i sukcesywnie, w miarę wykonywania zadań przez uczniów, dodawałem nowe. W klasach siódmych udało mi się przerobić prawie 100 zadań z konkursów kuratoryjnych i olimpiad. Raz na dwa tygodnie dla uczniów wykonujących zadania robiłem konsultacje, na których można było poprosić o wskazówki do zadań lub pomoc w rozwiązaniu. Podobną tabelkę udostępniłem także rodzicom, którzy mogą stale monitorować i nadzorować wykonywanie zadań (tab. 2). Eksperymentalnie włączyłem do takiej pracy także klasę III szkoły podstawowej – jako możliwość rozwoju dla nich i lepszego poznania ich przyszłego nauczyciela matematyki. Liczba zadań rozwiązanych przez uczniów mnie zaskoczyła – w nagrodę za pracę mogli uczestniczyć w lekcji matematyki ze mną i pouczyć się ciekawostek o liczbach pierwszych i złożonych. Ich radość z takiej lekcji była dla mnie wielkim zaskoczeniem, a zaangażowanie na zajęciach przeszło najśmielsze oczekiwania. 

Tab. 2. Przykładowa tabela monitorująca wykonywanie zadań

Poniżej zamieszczam kody do dwóch tabel bez możliwości edycji – podobnie jak otrzymują moi uczniowie i ich rodzice. Specjalnie dla Czytelników umożliwiłem pobieranie, aby móc skorzystać z przygotowanego arkusza.
 

Idąc za ciosem, postanowiłem wprowadzić w klasach V–VII Maraton Matematyczny. Maraton polega na rozwiązaniu 50 zadań otwartych z pełnymi rozwiązaniami i przesłaniu do mnie do sprawdzenia. Zadania zostały udostępnione na Dysku Google i pochodziły z różnych źródeł: z archiwalnych arkuszy sprawdzianu szóstoklasisty, arkuszy ósmoklasisty oraz zbiorów zadań wybranych i sprawdzonych autorów. Dla każdej klasy stworzyłem arkusz Excela i udostępniłem z pozycji dysku wirtualnego bez możliwości edycji. Poniżej kod do linku, jaki otrzymuje uczeń. Podobnie jak wcześniej, daję możliwość pobrania. 
 

W każdym arkuszu zaznaczam na zielono zadania sprawdzone i wpisuję jedynkę, jeżeli zadanie jest rozwiązane poprawnie. Arkusz automatycznie oblicza procent wykonanych zadań. Jeżeli zadanie sprawdzę i jest niepoprawnie wykonane, zmieniam kolor komórki na czerwono – uczeń ma szansę poprawiać zadania do skutku, chyba że minie już ustalony wcześniej termin oddania zadań. Żółta komórka oznacza zadania jeszcze nieprzesłane lub jeszcze niesprawdzone. Dodatkowo jedną godzinę w tygodniu poświęcam na konsultacje i omawiam zadania, które są trudne, daję wskazówki. Staram się na tej godzinie motywować tych, co jeszcze nie zaczęli, i pomagać im rozpocząć zadania. Za wykonanie Maratonu uczeń uzyskuje ocenę jak ze sprawdzianu, w zależności od tego, jaki procent zadań rozwiąże. Dodatkowo za zdobyte punkty za aktywność (konkretnie ustaliliśmy 10 punktów) uczeń może usuwać sobie zadania z Maratonu, których nie potrafi rozwiązać – zwiększyło to dodatkowo aktywność na lekcjach. Pomysł spodobał się rodzicom, którzy także otrzymali dostęp do tabelki i mogą w domu dodatkowo motywować swoje dzieci. 
 

Powyżej pokazuję, jakie ustawienia na One Drive zaznaczam, udostępniając plik uczniom i ich rodzicom (ryc. 1). 
Kolejnym pomysłem na wykorzystanie dysku wirtualnego i Excela na lekcji jest lekcja związana ze znajomości cech podzielności. Do stworzenia tego pliku zmotywowali mnie sami uczniowie, jak zawsze zresztą (tab. 3). 
 

Tab. 3. Karta pracy

Jedną z moich ulubionych gier na lekcji z uczniami jest zabawa związana z wymyślaniem liczb trzycyfrowych i czterocyfrowych z czterech wyrzuconych losowo przy pomocy kostki cyfr. Każdy z uczniów musi wymyśleć, o ile istnieją, 10 liczb, które muszą być podzielne odpowiednio przez 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10, 12, 15, 25. Karta pracy dotychczas wyglądała jak na zdjęciu poniżej. Podaję również kod QR do wersji tradycyjnej do pobrania. 
 

Taka forma jednak do pracy online była mało ciekawa i atrakcyjna dla uczniów, więc kartę pracy przeniosłem do Excela i udostępniłem uczniom, tym razem z możliwością edycji. Pomysł się udał, poniżej zamieszczam kod do wersji online tej zabawy.
 

Ten link udostępniłem Czytelnikom z możliwością pobierania, ale bez możliwości edycji, natomiast przy wysyłaniu go uczniom powinniśmy dać im taką możliwość – w ustawieniach zaznaczamy wtedy podobnie jak na rycinie (ryc. 2). 
 

Po wejściu do pliku mamy arkusze: Nauczyciel oraz kolejno od 1 do 20. Uczniowi przypisujemy numer i prosimy, aby po otwarciu pliku przeszedł do arkusza z określonym numerem i oczekiwał na liczby. Kiedy wszyscy już otworzą plik, będziemy widzieli w odpowiednich arkuszach obecność uczniów – jeżeli wszyscy pracujemy np. na pocztach Office, oprócz obecności widzimy także imię i nazwisko ucznia, co dodatkowo uatrakcyjnia pracę. Jako nauczyciel możemy wędrować po komórkach, obserwować pracę uczniów oraz pilnować, aby każdy pracował w swojej zakładce. W arkuszu Nauczyciel w zielonych komórkach możemy wpisywać po cztery cyfry, które automatycznie przekopiują się do pozostałych arkuszy. Każdy uczeń po zobaczeniu cyfr układa liczby w wierszu i czeka na kolejne czwórki cyfr. W tab. 4 widzimy przykładowy arkusz wypełniony przez ucznia podczas zajęć online. Ważne jest, aby uczeń otrzymał wyraźne wskazówki, które można zebrać w punktach:

1. Po wejściu w link wchodzisz w arkusz z numerem: … .
2. Oczekujesz na pojawienie się czterech cyfr na zielonym polu.
3. Po pojawieniu się czterech cyfr uzupełniasz wiersz (żółte pola), tworząc liczby trzycyfrowe lub czterocyfrowe podzielne przez liczby na pomarańczowym polu. Do każdej cechy podzielności tworzysz jedną liczbę. Wyrzucone cyfry podczas tworzenia liczby nie mogą się powtórzyć.
4. Gra składa się z 20 rund.
5. Podczas gry nie możesz przemieszczać się pomiędzy arkuszami.
    

Tab. 4. Przykładowy arkusz wypełniony przez ucznia podczas zajęć online

Grę można też wykorzystać do pracy w grupach. Należy wtedy podzielić klasę na grupy – w większości aplikacji do nauki zdalnej jest taka opcja. Każdej grupie przypisujemy arkusz. Dajemy wtedy uczniom możliwość dyskusji i rozmowy oraz wspólnego podejmowania decyzji. Uczymy się też w ten sposób współpracy. 
Mimo że okres nauczania zdalnego mamy już prawie za sobą, zaprezentowane materiały nadal będą aktualne. Uczniowie lubią mieć wszystko w „sieci”. Mogą zawsze sprawdzić sobie swoje punkty na telefonie, bez konieczności instalowania dodatkowych aplikacji czy też uzyskiwania zgody rodzica. Taki sposób sprawdzania aktywności jest też wygodny dla rodzica, który wie, co dziecko ma zadane, jak sobie radzi i jak wygląda jego aktywność na tle klasy. Takie wiadomości są cenniejsze niż oceny w dzienniku – wiem to od samych rodziców, którzy dzielą się ze mną swoimi opiniami. Jak już kiedyś wspominałem, nie jestem fanem ocen, a taki system pozwala mi odciągnąć uwagę uczniów od samej oceny w dzienniku i skupić się na pracy. Uczeń aktywny i zaangażowany wie, że na koniec nie będą mu groziły zła ocena czy problemy z zaliczeniem przedmiotu. Ze względu na fakt, że punkty w tabelce chce mieć każdy, problemy z brakiem aktywności nie istnieją.